zaterdag 24 oktober 2009

De duurzame renovatie van het Sint Jozef klooster


Theorie

De duurzame renovatie van het Sint Jozef klooster.

Het duurzaam renoveren van monumentaal erfgoed is een complexe opgave. Vraagt u zich bijvoorbeeld eerst maar eens af wat nu precies een duurzaam gebouw is. Is dit een gebouw dat dankzij het gebruik van de nieuwste technologieën een gunstige energiebalans heeft? Of is het juist een monumentaal pand dat dankzij haar lange levensduur een optimaal rendement uit de door haar verbruikte grondstoffen heeft gehaald?

Wanneer men spreekt over een duurzame renovatie van een monument komen zowel het optimaliseren van de energiebalans als de verlenging van de levensduur aan bod. Beide aspecten zijn in de opgave aanwezig maar worden vaak en in velen gevallen ook terecht afgeschilderd als conflicterend.

Kijken we naar de verlenging van de levensduur dan is dit voor zowel de cultuurliefhebber als voor de duurzaam bouwer interessant: Het maximale behoud/ de levensduurverlenging van een gebouw en in de tijd gebleken gebruikersflexibiliteit lijken op het eerste gezicht uitgangspunten voor het monumentaal bouwen. Zij gaan echter ook goed samen met strategieën van het duurzaam bouwen waarbij het zuiniger omgaan van grondstoffen en hergebruiken van materialen wordt gepropageerd. Tot zover zijn de uitgangspunten goed te combineren. Worden hieraan echter energie-uitstoot beperkende maatregelen gekoppeld, zoals het verbeterd isoleren van een gevel of het introduceren van nieuwe installaties in het interieur, dan ontstaan er al snel conflicten.

Een methode om deze conflicten in vroeg stadium in kaart te brengen is de DuMo (Duurzaam Monument) Methode. In deze strategie worden de monumentale kwaliteiten van een gebouw gewogen in beeld gebracht. Vervolgens wordt hetzelfde voor de grootste energetische problemen gedaan. Ten slotte worden beide waardes met elkaar vergeleken en wordt bepaald waar er problemen ontstaan en welke aspecten de meeste prioriteit hebben. Op deze wijze wordt getracht om op kwantificeerbare wijze beslissingen te onderbouwen.

Relevantie binnen het werk van ‘One Architecture’

Zeer recent heeft ‘One Architecture’ de verbouwing van het Sint Jozef klooster in Deventer opgeleverd. Uitgangspunt hierbij was een constatering dat “de monumentale architectuur zoals we die kennen” het veranderingstempo van de samenleving niet meer kan bijbenen. ‘Monumentale’ architectuur dient zich (weer) te verstaan tot de noden van de maatschappij. Om relevant te zijn, moet ze leren “kort te schakelen tussen fysieke vorm, mensen en programma’s”. Uitgangspunten die volledig aansluiten bij een langere levensduur.

Om dit schakelen mogelijk te maken dienen er transformaties uitgevoerd te worden aan het gebouw. De keuze voor waar deze ingrepen gedaan konden worden is gebaseerd op een analyse naar wat nu precies de monumentale waarde van het Sint Jozef klooster is en waar ze zich precies bevind. Onderdelen met minder monumentale waarde zijn radicaal getransformeerd terwijl bij gebleken hoge waarde van delen van het klooster voor een zeer ingetogen houding is gekozen. Deze aanpak sluit aan bij de filosofie waarop monumentenzorg de DuMo methode heeft gebaseerd.

Vervolg projecten

Op dit moment wordt het overige complex van het klooster onderworpen aan een herbestemming. Opnieuw zal hierbij worden teruggevallen op enerzijds een monumentale analyse en anderzijds een inventarisatie van mogelijkheden waarbij de energie balans van het gebouw optimaal verbeterd kan worden. Op deze wijze probeert ‘One Architecture’ consequent doch met haar specifieke eigen handtekening aan te sluiten bij het beleid van monumentenzorg en haar kennis met betrekking tot duurzaam renoveren verder te ontwikkelen en te delen.